Người thiết lập chế độ quân chủ theo yêu cầu của dân, vị thủ lãnh cuối cùng của Ít-ra-en là ông Sa-mu-en (Samuel) đã tấn phong Sa-un (Saul) làm vị vua đầu tiên của Ít-ra-en và của Vương Quốc Do Thái Thống Nhất. Sách 1 Sa-mu-en kể về các thủ lãnh cuối cùng của Ít-ra-en là Ê-li (Eli) và Sa-mu-en, về lịch sử của vua Sa-un, và về mối quan hệ giữa vua Sa-un và ông Ða-vít (David), rể của Sa-un.
Sách 1 Sa-mu-en được Samuel viết vào khoảng năm 625 tCN.
Sách 1 Sa-mu-en (1 Sm) có thể chia ra làm ba phần chính:
I. Các thủ lãnh cuối cùng của Ít-ra-en: Ê-li và Sa-mu-en, (1 Sm 1-7)
- Bà An-na (Hannah) hiếm muộn phát nguyện với Thiên Chúa nếu cho bà một con trai, bà sẽ thánh hiến cho Thiên Chúa như một na-dia (xin xem Ds 6,1-21). Sa-mu-en được sinh ra. Bà An-na ca ngợi Thiên Chúa. (1 Sm 1,1-2,11).
- Các con trai tư tế Ê-li là Khóp-ni (Hophni) và Pin-khát (Phinehas) làm nhiều điều tội lỗi. Thiên Chúa tưởng thưởng cho bà An-na sinh thêm con vì bà thánh hiến Sa-mu-en cho Thiên Chúa. Các lời khuyên nhủ vô ích của Ê-li với các con. Số phận nghiệt ngã sẽ dành cho gia đình tư tế Ê-li. (1 Sm 2,12-2,36).
- Thiên Chúa gọi ông Sa-mu-en: Thiên Chúa mặc khải với Sa-mu-en trong đền Chúa ở Si-lô (Shiloh). Ít-ra-en nhận ông Sa-mu-en là ngôn sứ (Prophet), (1 Sm 3,1-21).
- Hòm Bia Giao Ước bị người Phi-li-tinh chiếm đoạt, (1 Sm 4, 1-7,1):
- Người Phi-li-tinh đánh bại Ít-ra-en và chiếm đoạt Hòm Bia Giao Ước tại E-ven Ha E-de (Ebenezer). Khóp-ni và Pin-khát bị giết. (1 Sm 4, 1-11).
- Ông Ê-li qua đời, vợ Pin-khát chết khi nghe tin Hòm Bia Giao Ước đã bị chiếm đoạt, (1 Sm 4, 12-22).
- Người Phi-li-tinh mang Hòm Bia Giao Ước đến đền thờ thần Ða-gôn (Dagon) của họ ở Át-đốt (Ashdod). Người Phi-li-tinh tại Át-đốt, Gát (Gath), và Éc-rôn (Ekron) bị khối u mọc khắp người do Chúa phạt. (1 Sm 5, 1-12).
Người Phi-li-tinh trả lại Hòm Bia Giao Ước tại Bết Se-mét (Beth-shemesh), (1 Sm 6, 1-19). - Hòm Bia được Ít-ra-en đưa đến Kia-giát Giơ-a-rim (Kiriath-jearim), (1 Sm 6, 20-7, 1).
- Ông Sa-mu-en làm thủ lãnh và cứu dân. Phi-li-tinh tấn công người Do Thái tại Mít-pa (Mizpah, hay Mizpek). Sa-mu-en khẩn cầu Chúa, và người Do Thái đã lấy lại các thành mà người Phi-li-tinh đã chiếm của họ. (1 Sm 7,2-17).
II. Ông Sa-mu-en và ông Sa-un, (1 Sm 8,1-15, 35):
- Thiết lập chế độ quân chủ, (1 Sm 8,1-12,25):
- Dân yêu cầu Sa-mu-en lập vua cho Do Thái. Sa-mu-en cảnh báo họ về những bất tiện của chế độ quân chủ. Ðức Chúa phán với ông Sa-mu-en: “Hãy nghe theo tiếng chúng, và hãy đặt một vua cai trị chúng.” (1 Sm 8,1-22).
- Ông Sa-un đi tìm lừa của cha. Ông Sa-un gặp ông Sa-mu-en. Thiên Chúa mặc khải cho Sa-mu-en chọn Sa-un, thuộc chi tộc Ben-gia-min, làm người lãnh đạo cứu dân. Ông Sa-un được Sa-mu-en xức dầu phong vương. (1 Sm 9,1-10,8).
- Ông Sa-un trở về nhà. Sa-mu-en cho dân chúng tụ tập ở Mít-pa để chọn vua bằng cách rút thăm và ông Sa-un trúng thăm làm vua.(1 Sm 10,9-27).
- Người Am-mon (Ammon), bao vây thành Gia-vết (Jabesh), miền Ga-la-át (Gilead). Ông Sa-un đánh thắng người Am-mon và giải vây thành Gia-vết của Ít-ra-en. Ông Sa-un được dân Ít-ra-en tôn làm vua tại Ghin-gan (Gilgal). Ông Sa-mu-en nhường chỗ cho ông Sa-un. (1 Sm11,1-12,25).
- Những năm đầu của triều đại Sa-un, (1 Sm13,1-15,35):
- Cuộc chiến chống người Phi-li-tinh của vua Sa-un. Ông Sa-mu-en đoạn giao với vua Sa-un vì Sa-un tự mình dâng lễ toàn thiêu thay cho Sa-mu-en. Giô-na-than trái lệnh vua cha, bị kết án tử nhưng được dân cứu. Dân phạm lỗi về nghi thức. Tóm tắt về triều đại vua Sa-un: giao chiến với mọi kẻ thù tứ phía, nhất là với người Phi-li-tinh. (1 Sm13,1-14,52).
- Thánh chiến chống người A-ma-lếch (Amalek) của vua Sa-un. Vua Sa-un không tuân theo lời Chúa tha chết cho vua A-gác (Agag) của A-ma-lếch và giữ lại một số bò lừa béo tốt để dâng lễ toàn thiêu. Sau hai lần không vâng lời Chúa, vua Sa-un bị Chúa từ bỏ. Vua Sa-un xin tha thứ nhưng không được. Sa-mu-en giết vua A-gác và ra đi nhưng Sa-mu-en khóc thương vua Sa-un. (1 Sm15,1- 35).
III. Vua Sa-un và ông Ða-vít, (1 Sm 16-31):
- Ðức Chúa sai ông Sa-mu-en đến gặp các con trai ông Gie-sê (Jesse) ở Bê-lem để chọn một người Chúa muốn đặt làm vua. Ông Ða-vít được Sa-mu-en xức dầu phong vương theo lệnh của Thiên Chúa. Ông Ða-vít được gọi vào triều phục vụ vua Sa-un như là người gảy đàn hạc (harp) và là người mang chiến bào (armour-bearer) cho Sa-un. (1 Sm16,1-23).
- Ông Ða-vít đánh thắng Go-li-át (Goliath): Chiến tranh giữa Ít-ra-en và Phi-li-tinh xãy ra. Người khổng lồ Go-li-át của Phi-li-tinh thách thức quân đội Ít-ra-en hãy chọn một người để chiến đấu tay đôi với y. Ông Ða-vít tình nguyện nhận lời thách thức và đánh thắng Go-li-át với ná bắn đá. Người Phi-li-tinh thấy người hùng của mình đã chết thì chạy trốn. Người Ít-ra-en đuổi theo và đánh thắng người Phi-li-tinh. (1 Sm17,1-58).
- Ông Ða-vít cưới vợ: Ông Giô-na-than con vua Sa-un yêu mến Ða-vít như chính mình. Ða-vít được dân chúng ca ngợi. Vua Sa-un bắt đầu ghen tị với Ða-vít và toan giết chết ông. Ða-vít cưới Mi-khan (Michal), con gái của vua Sa-un làm vợ và “vua không đòi sính lễ nào khác ngoài một trăm bao quy đầu người Phi-li-tinh” với mục đích mượn tay người Phi-li-tinh giết chết Ða-vít.(1 Sm18,1-30).
- Vua Sa-un nói với Giô-na-than và toàn thể triều thần về ý định giết ông Ða-vít. Ông Giô-na-than can thiệp với vua cho ông Ða-vít. Bà Mi-khan lập mưu giúp chồng Ða-vít trốn thoát đến nhà ông Sa-mu-en. Vua Sa-un đến tìm ông Ða-vít tại nhà ông Sa-mu-en để giết. Ông Giô-na-than giúp Ða-vít trốn thoát vua Sa-un. Ông Ða-vít chạy trốn đến Nốp (Nob) và gặp tư tế A-khi-me-léc (Ahimelech). A-khi-me-léc trao thanh gươm của Go-li-át đã bị Ða-vít giết cho Ða-vít. Bị người Phi-li-tinh phát hiện tại Gát (Gath), Ða-vít giả dạng làm một người điên. (1 Sm19,1-21,16).
- Ông Ða-vít cầm đầu một bọn thủ hạ, (1 Sm 22-26):
- Ông Ða-vít bắt đầu cuộc sống nay đây mai đó. Ðô-ếch (Doeg) phản bội A-khi-me-léc. Các tư tế thành Nốp bị Sa-un tàn sát vì đã giúp Ða-vít. Tư tế Ép-gia-tha (Abiathar), con tư tế A-khi-me-léc, thoát được. (1 Sm 22,1-23).
- Ông Ða-vít đến cứu thành Cơ-i-la (Keilah) bị người Phi-li-tinh tấn công. Ông Giô-na-than tới gặp Ða-vít ở Khoóc-sa (Horesh). Ông Ða-vít thoát chết dưới tay vua Sa-un ở Ma-ôn (Maon). (1 Sm 23,1-28).
- Ông Ða-vít tha chết cho vua Sa-un lần thứ nhất ở núi Ên Ghe-đi (Engedi). (1 Sm 24,1-23).
- Ông Sa-mu-en qua đời. Chuyện ông Na-van (Nabal) và bà vợ A-vi-ga-gin (Abigail). Ông Na-van chết, Ða-vít cưới bà A-vi-ga-gin. Ða-vít cũng cưới bà A-khi-nô-am (Ahinoam), người Gít-rơ-en (Jezreel). Vua Sa-un đã gả bà Mi-khan, vợ đầu ông Ða-vít, cho người khác. (1 Sm 25,1-44).
- Ông Ða-vít tha chết cho vua Sa-un lần thứ hai ở Kha-khi-la (Hachilah). (1 Sm 26,1-25).
- Ông Ða-vít đến với người Phi-li-tinh, (1 Sm 27-30):
- Ông Ða-vít tự nghĩ sẽ phải mất mạng bởi tay vua Sa-un nên thoát sang thành Gát của người Phi-li-tinh. Vua Gát là A-khít (Achish) cho ông Ða-vít thành Xích-lắc (Ziklag). Ông Ða-vít cướp phá vùng đất của người Gơ-sua (Geshurites), người Ghe-de (Girzites) và người A-ma-lếch (Amalekites), nhưng lại nói với A-khít là cướp phá ở vùng của Giu-đa trên Ít-ra-en. (1 Sm 27,1-12).
- Người Phi-li-tinh đi đánh Ít-ra-en và A-khít chọn Ða-vít làm người hộ vệ. Vua Sa-un tuyệt vọng và nhờ bà đồng bóng tại Ên Ðo (Endor) gọi hồn ông Sa-mu-en. Sa-mu-en hiện về tiên báo vua Sa-un và các con sẽ bị giết chết. (1 Sm 28.1-25).
- Người Phi-li-tinh tiến đánh Ít-ra-en ở Gít-rơ-en (Jezreel). Các chỉ huy Phi-li-tinh cho ông Ða-vít về lại Xích-lắc, vì biết gốc ông Ða-vít là người Ít-ra-en. (1 Sm 29,1-11).
- Trở về từ Gít-rơ-en, Ða-vít mới biết người A-ma-lếch đã đánh và cướp phá Xích-lắc, bắt hai vợ ông cầm tù. Ông Ða-vít tiến đánh người A-ma-lếch, thu hồi của cải người A-ma-lếch đã lấy, giải thoát tù binh và ông gửi chiến lợi phẩm cho các kỳ mục Giu-đa và những người ở các thành khác. (1 Sm 30,1-31).
- Vua Sa-un tử trận tại núi Ghin-bô-a (Gilboa), (1 Sm 31).
Vua Sa-un và các con bị người Phi-li-tinh giết chết trong trận trên núi Ghin-bô-a. Chúng bêu thi hài vua Sa-un ở tường thành Bết San (Beth-shan). Dân thành Gia-vết miền Ga-la-át đến lấy thi hài vua và các con khỏi thành Bết San đem về Gia-vết và thiêu tại đó. Họ chôn vua và các con ở Gia-vết, rồi ăn chay bảy ngày. (1 Sm 31,1-13).
Truc Vo
