1Khi ấy ông Abraham đã già, tuổi đời nặng chĩu; và Đức Chúa đã chúc lành cho ông Abraham trong mọi sự. 2Ông Abraham bảo người lão bộc ở lâu nhất trong nhà ông, có quyền quản trị tất cả những gì ông có, rằng, “Hãy đặt tay dưới đùi tôi, 3và sẽ thề trước mặt Đức Chúa, là Thiên Chúa trời đất, rằng, ông không cưới ai trong con gái Canaan, nghiã là giữa dân ta đang cư ngụ, làm vợ cho con trai tôi. 4Nhưng hãy về quê hương tôi, trong vòng họ hàng tôi, cưới một người vợ cho Isaac, con trai tôi”. 5Người lão bộc thưa rằng, “Nếu người con gái không chịu theo tôi về xứ này; thì tôi có phải dẫn con trai ông về xứ mà ông đã ra bỏ ra đi không?” 6Ông Abraham nói rằng, “Hãy cẩn thận, đừng dẫn con tôi về đó!” 7Đức Chúa Thiên Chúa trên trời, là Đấng đã đem tôi ra khỏi nhà cha tôi và xứ sở tôi, đã phán và thề rằng, ‘Ta sẽ cho dòng dõi ngươi xứ này!’ Chính Ngài sẽ sai thiên sứ đi trước ông, và từ đó ông sẽ cưới vợ cho con tôi. 8Nếu người con gái không chịu theo ông, thì ông sẽ không bị vướng mắc với lời thề này; nhưng dầu sao đi nữa, đừng đem con tôi về đó”. 9Và người lão bộc để tay dưới đùi ông Abraham, chủ mình, và thề sẽ làm như lời ông đã dặn.
1Abraham was now old and well on in years, and Yahweh had blessed him in every way. 2Abraham said to his senior servant, who was his steward, “Put your hand under my thigh 3and you will swear to me by Yahweh, God of heaven and earth, that you will not choose a wife for my son from the daughters of the Canaanites among whom we live; 4rather it is to my country and my kinsfolk that you will go to choose a wife for my son, Isaac.” 5The servant said to him, “Perhaps the woman will not want to follow me to this country. In that case should I take your son to the country you came from?” 6Abraham said to him, “In no way will you take my son back. 7For Yahweh, God of heaven and God of earth, who took me from my father’s house and from the land of my birth, spoke to me and swore to me that he would give this country to my race. He will send his angel before you, that you may find a wife for my son. 8But if the woman is unwilling to follow you, you will be free of this oath. In any case you are not to take my son down there.” 9So the servant placed his hand under the thigh of Abraham, his master, and swore to him that he would do it.
10Và người lão bộc bắt mười con lạc đà trong bầy của chủ ông, đem theo tất cả các tài vật chủ đã trao, rồi đứng dậy đi qua xứ Mêsôpôtamia, đến thành của ông Naho. 11Ông cho lạc đà quì gối xuống nằm nghỉ ở ngoài thành, cạnh một giếng nước, vào buổi chiều, đến giờ các thiếu nữ ra đi múc nước.
10The servant took ten of his master’s camels and set out, taking with him something of the best from all that his master owned. He rose and went off in the direction of Aram Naharaim, towards the town of Nahor. 11And he made the camels kneel outside the town, near the well, in the evening when the women go to draw water.
12Ông nói rằng, “Lạy Đức Chúa, Thiên Chúa của chủ con là ông Abraham; con cầu xin Ngài, xin cho con mau gặp may hôm nay, và tỏ lòng thương chủ con là ông Abraham. 13Này, con đứng cạnh giếng nước này, và các thiếu nữ con của dân thành sẽ ra múc nước, 14xin cho người thiếu nữ nào mà khi con nói, ‘Xin cô nghiêng bình, cho tôi xin hớp nước,’ mà nàng trả lời rằng, ‘Xin ông hãy uống, rồi tôi sẽ cho các lạc đà của ông uống nữa,’ chính là người mà Chúa đã định cho Isaac, tôi tớ người; và nhờ đó con sẽ biết rằng Chúa đã đối xử tử tế với chủ con”.
12The steward then prayed, “Yahweh, God of my master Abraham, be with me and show your loving kindness to Abraham, my master. 13See, I am standing at the spring while the girls of the city are coming to draw water. 14Now I will ask them like this: ‘Please tilt your pitcher that I may drink.’ Now, the first girl who will say: ‘Drink and I will water your camels as well’; let her be the one you have chosen for your servant Isaac. In this way I shall know you have shown kindness to my master.”
15Khi người lão bộc chưa dứt lời, thì này Rêbecca vác bình trên vai đi ra. Nàng là con gái của Bêthuel, con của Milca, là vợ ông Naho, em trai của ông Abraham. 16Người thiếu nữ đó rất đẹp, còn đồng trinh, chưa quen biết ai. Cô xuống giếng múc đầy bình nước, rồi trở lên. 17Ông lão bộc liền chạy lại trước mặt cô và nói rằng, “Xin cô cho tôi xin một hớp nước trong bình”. 18Cô thưa, “Thưa ngài, xin ngài uống” rồi cô vội vã bỏ bình khỏi tay và đưa cho ông uống. 19Khi ông uống xong rồi, cô nói, “Cháu cũng sẽ múc nước cho mấy con lạc đà của ông uống nữa, cho đến khi chúng uống xong”. 20Cô vội vã đổ nước bình ra máng, chạy xuống giếng múc thêm nước cho tất cả các lạc đà uống. 21Còn ông ngồi nhìn cô trầm tư tự hỏi xem có phải Đức Chúa đã làm cho chuyến đi của ông thành công hay không.
15He had not finished praying when Rebekah came out. She was the daughter of Bethuel, son of Milcah, wife of Abraham’s brother, Nahor. She had a pitcher on her shoulder. 16The girl was very beautiful and a virgin, for no man had lain with her. She went down to the well, filled her pitcher and came up again. 17The servant ran to meet her and said, “Please let me drink a little water from your pitcher.” 18She said, “Drink, my lord!” and at once lowering her pitcher to her hand she let him drink. 19When she had finished letting him drink, she said, “I am going to water your camels as well, until they have had enough.” 20She hurried to empty her pitcher into the trough, and then ran again to draw water for all his camels, 21while the man watched in silence to find out whether Yahweh was making his journey successful or not.
22Khi lạc đà uống xong, người lão bộc lấy một chiếc bông tai bằng vàng nặng nửa lạng và đôi vòng vàng nặng mười lạng, 23mà nói rằng, “Cô là con ai? Xin cho tôi biết. Trong nhà cha cô có chỗ nào cho tôi ở nghỉ đêm không?” 24Cô thưa, “Cháu là con gái của ông Bêthuel, con của bà Milca và ông Naho”. 25Rồi lại thêm, “Nhà cháu có nhiều rơm và cỏ, và cũng có chỗ để ở trọ nữa”.
22So when the camels had finished drinking, the man took out a gold nose ring weighing half a shekel and for her arms two gold bracelets weighing ten shekels. 23He then said, “Whose daughter are you? Please tell me! Is there room in your father’s house where we can spend the night?” 24She said to him, “I am the daughter of Bethuel, the son Milcah bore to Nahor.” 25She continued, “We have plenty of straw and fodder, and room for you to spend the night.”
26Ông liền cúi đầu và thờ lạy Đức Chúa, 27mà nói rằng, “Chúc tụng Đức Chúa, là Thiên Chúa của Abraham chủ con! Ngài không ngừng thương xót và thành tín cùng chủ con! Khi đang trên đường, thì Đức Chúa dẫn dắt con đến nhà anh em của chủ con”.
26Then the man knelt and worshiped Yahweh 27saying, “Blessed be Yahweh, God of my master Abraham, who has not stopped showing kindness and faithfulness to my master. Yahweh has guided me to the house of my master’s brother.”
28Người thiếu nữ chạy về nhà mẹ cô, kể lại những điều này. 29Rêbecca có một người anh, tên là Laban. Laban chạy đến gặp người lão bộc ở bên giếng. 30Khi cậu thấy đôi bông tai bằng vàng và đôi vòng trên tay em gái cậu, và đã nghe chuyện Rêbecca kể lại rằng, “Người này nói như vậy!” thì đến gặp ông, đang đứng cạnh mấy con lạc đà, ở bên giếng nước, 31mà nói rằng, “Xin mời ông vào, người đã được Đức Chúa chúc lành! Sao đứng ngoài này? Cháu đã sửa soạn nhà và dọn dẹp một chỗ cho mấy con lạc đà rồi”. 32Rồi người lão bộc vào nhà; ông Laban cởi yên lạc đà, đem cỏ cùng rơm cho chúng; rồi lấy nước rửa chân cho người lão bộc và đoàn tùy tùng.
28The girl ran to her mother’s house and related all these things. 29Now Rebekah had a brother named Laban and Laban ran out to the man, near the spring. 30As soon as he saw the ring and the bracelets on his sister’s arms, as soon as he heard his sister Rebekah saying, “This is what the man said to me…,” he came towards Abraham’s steward who was standing near the camels by the spring. 31He said to him, “Come in, you who are blessed by Yahweh. Why do you stay outside? I have prepared the house and there is room for your camels.” 32So the man entered the house and unloaded the camels. Straw and fodder were given to the camels and water to wash the feet of the man and of those who were with him.
33Rồi, ông bày tiệc và mời họ dùng; nhưng người lão bộc nói, “Không, tôi không ăn đâu, nếu chưa nói được những điều tôi cần phải nói”. Ông Laban trả lời, “Hãy nói đi!” 34Ông liền nói rằng, “Tôi là đầy tớ của ông Abraham”. 35Đức Chúa đã ban muôn phúc lành cho chủ tôi, ông đã trở nên thịnh vượng; Ngài cho chủ tôi chiên, bò, bạc, vàng, tôi trai, tớ gái, lạc đà và lừa. 36Và, Sara, phu nhân của chủ tôi sinh một con trai cho ông khi bà đã già; ông đã trao tất cả gia tài cho con. 37Chủ tôi lại có bắt tôi thề rằng, “Ông không được cưới cho con trai tôi một người vợ nào trong các con gái Canaan, là nơi tôi đang cư ngụ; 38nhưng hãy về nhà cha tôi, trong vòng bà con tôi, mà cưới cho nó một người vợ”. 39Tôi thưa cùng chủ tôi rằng, “Nếu giả như người con gái đó không bằng lòng theo tôi về thì sao?” 40Ông trả lời, “Đức Chúa là Đấng tôi phụng sự sẽ sai thiên sứ theo ông, làm cho việc ông thành công; và ơng sẽ cưới cho con trai tôi một người vợ trong số bà con tôi, tại nhà cha tôi”. 41Vậy, nếu khi ông đi về nhà bà con tôi, mà họ không bằng lòng gả con, thì ông sẽ không phải chịu trách nhiệm với lời thề giữa ông và tôi.
33Then they gave him food to eat, but he said, “I won’t eat until I have said what I have to say!” Laban said, “Speak!” 34Then he spoke like this, “I am the servant of Abraham. Yahweh has greatly blessed my master and he has become very rich. 35Yahweh has given him flocks and herds, silver and gold, menservants and maidservants, camels and donkeys. 36Now Sarah, my master’s wife, bore him a son in her old age; 37so my master has given him all he owns and he made me swear an oath saying: ‘You will not choose a wife for my son from the daughters of these Canaanites in whose country I live; 38rather you will go to my father’s house, to my kinsfolk and there you will choose a wife for my son.’ 39I then said to my master, ‘Perhaps the woman will not agree to come with me!’ 40And his reply was: ‘Yahweh, in whose presence I have walked, will send his angel with you and make your journey successful. You will choose a wife for my son from my own clan and from my father’s house. 41This is what you have to do to be released from your oath. Whether they refuse you or not you will be free of the oath.’
42Hôm nay, tại giếng nước, tôi cầu nguyện rằng, “Lạy Đức Chúa, Thiên Chúa của Abraham chủ con! Xin đoái thương giúp cho công việc của con được kết quả!” 43Này, tôi ngồi cạnh giếng, và cầu xin rằng nếu người thiếu nữ nào sẽ ra múc nước mà tôi nói với nàng rằng, “Cho tôi xin một hớp nước trong bình;” 44mà nàng trả lời, “Xin ông cứ uống, và tôi sẽ múc nước cho các lạc đà của ông uống nữa”, thì người thiếu nữ đó sẽ là người mà Đức Chúa đã định cho con trai chủ tôi! 45Vậy khi tôi chưa dứt lời thầm nguyện, thì Rêbecca vác bình trên vai đến giếng múc nước. Tôi nói với cô rằng, ‘Xin cô làm ơn cho tôi một hớp nước’. 46Cô vội vã hạ bình trên vai xuống mà thưa, ‘Xin ông cứ uống, rồi cháu sẽ cho các lạc đà của ông uống nữa’; vậy tôi có uống và cô cũng cho các lạc đà uống nữa. 47Tôi liền hỏi cô rằng, ‘Nàng là con gái ai?’ Cô ấy nói, ‘Cháu là con gái của ông Bêthuel, con ông Naho và bà Milca’. Tôi liền đeo đôi bông vào tai và đôi xuyến vào tay cô. 48Rồi, tôi cúi đầu và sấp mình xuống trước mặt Đức Chúa, ngợi khen Đức Chúa Thiên Chúa của ông Abraham chủ tôi, đã dẫn tôi đi đúng đường, để chọn được con gái của em chủ tôi cho con trai ông. 49Vậy, bây giờ, nếu quý ông muốn tỏ ra có tình nghiã với chủ tôi, xin hãy cho tôi hay, nếu không, xin cũng nói cho biết bằng cách này hay cách khác”.
42So on arriving at the spring, I prayed, ‘Yahweh, God of my master, Abraham, if you wish my journey to be successful, let it happen like this: 43as I stand by the spring a girl will come to draw water and I will say to her: Let me drink a little from your pitcher. 44If she answers me: Yes, drink, and I will draw water for your camels as well, let it be that she is the wife Yahweh has chosen for my master’s son.’ I was still thinking this over, 45when Rebekah came out with a pitcher on her shoulder. She went down to the spring and drew water. I said to her, ‘Please, let me drink!’ 46She immediately lowered the pitcher and said, ‘Drink! I will water your camels as well!’ I drank and she watered the camels. 47I questioned her saying, ‘Who is your father?’ And she said, ‘I am the daughter of Bethuel, the son of Nahor and Milcah.’ I then put this ring through her nostril and bracelets on her arms. 48Then I knelt in worship and blessed Yahweh, God of my master, Abraham, who had led me to choose the daughter of my master’s brother for his son. 49Now let me know whether you intend to show kindness and faithfulness to my master; if not, tell me and I shall know which way to turn.”
50Ông Laban và bà Bêthuel trả lời rằng, “Điều này là do Đức Chúa định liệu, chúng tôi không thể nói rằng được hay không. 51Kìa, Rêbecca đang ở trước mặt ông, hãy dẫn nó về, để được làm vợ của con trai chủ ông, theo như Đức Chúa đã phán định”. 52Vừa nghe lời hai người nói thì người lão bộc của ông Abraham liền sấp mình xuống đất trước mặt Đức Chúa. 53Ông lấy nữ trang bằng bạc, vàng, và quần áo tặng cho Rêbecca; rồi cùng lấy các bảo vật ra biếu anh và mẹ cô. 54Và người lão bộc và đoàn tùy tùng ngồi vào tiệc rồi ngủ ở đó.
Ngày sau, khi họ đã thức dậy, người lão bộc nói rằng, “Xin cho phép tôi trở về cùng chủ tôi”. 55Nhưng anh và mẹ nàng trả lời, “Hãy để cháu ở lại với chúng tôi ít ngày nữa, khoảng chừng mười ngày, rồi cháu sẽ đi”. 56Người lão bộc thưa, “Xin đừng giữ tôi lại, vì Đức Chúa đã làm cho chuyến đi của tôi được thành công. Xin hãy cho tôi đi, trở về cùng chủ tôi”. 57Họ trả lời, “Chúng ta hãy gọi người cô bé ra và hỏi ý cô thế nào”.
50Laban and Bethuel replied, “This is God’s doing. It is not for us to decide either way. 51Here is Rebekah, take her and go. Let her become the wife of your master’s son as Yahweh has directed.” 52When Abraham’s servant heard this answer, he bowed to the ground before Yahweh. 53He then took the gold and silver jewelry as well as the clothes and gave them to Rebekah. He also gave costly gifts to her brother and mother. 54They ate and drank, he and his companions, and spent the night there.
When they were up next morning, the servant said, “Let me return to my master.” 55Rebekah’s mother and brother replied, “Let the girl remain with us for a few days, about ten. After that she may go.” 56He said, “Do not delay me; since Yahweh has made my journey successful, let me leave and return to my master.” 57They then said, “Call the girl and ask her about it.”
58Họ gọi Rêbecca và hỏi rằng, “Con muốn đi cùng ông này không?” Nàng thưa, “Con muốn đi”. 59Rồi, họ để Rêbecca, em gái họ, và người vú nuôi của cô, đi cùng người lão bộc của ông Abraham và đoàn tùy tùng. 60Họ chúc lành cho Rêbecca rằng, “Hỡi em gái chúng ta! Chúc cho em thành mẹ của muôn triệu người, và cho dòng dõi em chiếm được cổng thành của quân thù”.
58They called and questioned Rebekah, “Do you want to leave with this man?” She said, “I will go.” 59So they let Rebekah, their sister, go with her nurse and Abraham’s servant and his men. 60They blessed Rebekah with these words, “Sister of ours, may you increase to thousands upon thousands, may your descendants take possession of the cities of their enemies.”
61Rêbecca và các tỳ nữ của cô đứng dậy, cỡi lên lưng lạc đà, rồi đi theo người lão bộc. Vậy, ông dẫn Rêbecca va ra đi.
62Bấy giờ Isaac ở tại nam phương từ giếng Lakai-Rôi trở về; 63khoảng buổi chiều, ông ra ngoài đồng để suy nghĩ; ngước mắt lên, thì ông nhìn thấy đoàn lạc đà từ đâu đang đi đến. 64Cô Rêbecca cũng ngước mắt lên, chợt thấy Isaac; cô liền nhảy xuống lạc đà, 65và hỏi người lão bộc rằng, “Người đang đi dạo trong đồng kia là ai?” Người lão bộc thưa, “Ðó là chủ tôi”. Cô liền lấy lúp che mặt lại.
66Rồi, người lão bộc thuật cho Isaac hết các việc ông đã làm; 67Isaac liền dẫn Rêbecca vào lều của bà Sara, mẹ ông, cưới cô làm vợ, và yêu mến cô. Vậy, Isaac được giải phiền sau khi mẹ ông qua đời.
61Then Rebekah and her maids got ready, mounted the camels and followed Abraham’s servant. So it was that he departed bringing Rebekah.
62Now Isaac had come from the well of Lahai-roi, for he was living in the Negeb. 63As Isaac went out in the early evening to meditate in the field, he looked up and saw camels coming. 64Rebekah also looked up and when she saw Isaac she alighted from her camel 65and said to the servant, “Who is this man in the field coming to meet us?” He replied, “It is my master!” She then covered her face with her veil.
66The servant related to Isaac all that he had done 67and Isaac brought Rebekah into the tent of Sarah, his mother. He made her his wife, and he loved her; and Isaac was comforted after his mother’s death.
